رله فتوسل یکی از تجهیزات مهم در خاموش/روشن کردن روشنایی به طور خودکار است. درواقع رله فتوسل یکی از ابزارهای سوئیچینگ در صنعت برق است که نسبت به نور حساس است. این تجهیز با دریافت مقدار مشخصی از نور، میتواند رلهی داخلی را قطع یا وصل کند.
عمده مصرف فتوسل در روشنایی معابر است. استفاده از این رله در صرفهجویی مصرف برق تاثیر بسیار مثبتی دارد و از طرفی نوعی اتوماسیون برای سیستمهای روشنایی محسوب میشود.
صدور پیش فاکتور تا ۲ ساعت
برگشت کالا تا ۷ روزبرای انتخاب مدل مورد نظر خود از این محصول، با مهندسان فروش دامون در ارتباط باشید.
رله فتوسل یک رله حساس به نور است که از آن برای روشن و خاموش کردن سیستمهای روشنایی به طور خودکار استفاده میشود.
رله فتوسل یکی از ابزارهای سوئیچینگ در صنعت برق است که نسبت به نور حساس است. این تجهیز با دریافت مقدار مشخصی از نور، میتواند رلهی داخلی را قطع یا وصل کند.
مهمترین عضو فتوسل (Photocell) یک مقاومت حساس به نور است. به همین دلیل این رلهها، با عنوان مقاومتهای نوری LDR (light dependent resistors) نیز شناخته میشوند. عمده مصرف فتوسل در روشنایی معابر است. استفاده از این رله در صرفهجویی مصرف برق تاثیر بسیار مثبتی دارد و از طرفی نوعی اتوماسیون برای سیستمهای روشنایی محسوب میشود.
فتوسلها به دلیل قیمت مناسب و نصب آسانی که دارند، نسبت به دیگر تجهیزات حساس به نور، پرکاربرد ترند. در این مطلب به معرفی کامل فتوسل، نحوه نصب و چگونگی انتخاب یک فتوسل مناسب پرداخته میشود.
مقاومت نوری با نام اختصاری LDR یک مقاومت حساس به نور است که از مواد نیمه رسانایی مانند سولفید کادمیوم، سلنید سرب و سلنید کادمیوم ساخته میشود.
مقاومت نوری (LDR) همانطور که از نامش مشخص است نوع خاصی از مقاومت است که بر اساس اصل رسانایی نوری کار می کند. به این معنی که مقاومت آن با توجه به شدت نور تغییر میکند. به طور کلی در LDRها مقاومت (R) با افزایش شدت نور کاهش می یابد. به عنوان مثال ممکن است در برخی از این قطعات الکترونیکی، مقاومت در تاریکی به چندین مگا اهم برسد و سپس در هنگام نور شدید، آن مقاومت به چند صد اهم کاهش یابد.
بنابراین هر چه شدت نور بیشتر باشد، افت مقاومت بیشتر است و میتوان گفت که LDR ها تابعی معکوس و غیرخطی از شدت نور هستند.
مقاومتهای حساس به نور از مواد نیمهرسانای حساس به نور مانند سولفیدهای کادمیوم (CdS)، سولفید سرب، سلنید سرب یا سلنید کادمیوم ساخته میشوند و همانطور که در تصویر میبینید به شکل زیگ زاگ قرار میگیرند.
LDR ها به صورت دو پایه در مدار نصب میشوند و معمولاً در ابعاد 5 میلی متر، 8 میلی متر، 12 میلی متر و 25 میلی متر موجود هستند.
زمانی که نوری به فتوسل تابیده میشود، مقاومت داخلی آن کاهش یافته و ولتاژ عبوری از مقاومت باعث فعال شدن رله و در نتیجه قطعی جریان خروجی از آن میشود. در هنگام تاریکی این موضوع به صورت بالعکس اتفاق میافتد.
همانطور که پیشتر گفته شد، فتوسل به یک مقاومت نوری مجهز است که متناسب با شدت نور، مقاومت آن تغییر میکند. در زمانی که نور مشخصی به فتوسل تابیده میشود (مثلا هنگام طلوع خورشید)، از مقاومت آن کاسته شده و ولتاژ ضعیفی از آن عبور میکند که باعث فعال سازی رله میشود. با فعال شدن رله، جریان خروجی فتوسل قطع میشود و در نتیجه مصرف کنندههایی که به آن متصل هستند (مثلا روشنایی معابر) خاموش میشود.
و بالعکس، در زمانی که هوا تاریک میشود، مقاومت LDR بالا میرود و ولتاژ عبوری از آن به صفر میرسد. در نتیجه رله قطع شده و جریان خروجی از فتوسل وصل میشود. در نتیجه مصرف کنندهها روشن میشوند.
گفتنیست که شدت نور و حساسیت مقاومت باید به درستی انتخاب شوند در غیر اینصورت ممکن است فتوسل به اشتباه در هنگام روز و کاهش نور خورشید فعال شود. این موضوع در برخی روزهای ابری باعث روشن شدن چراغهای معابر یا اتوبانها میشود.
از کاربردهای فتوسل میتوان روشنایی معابر و اتوبانها، سلولها خورشیدی، آسانسورها، درب پارکینگها و چراغ اتومبیلها اشاره کرد.
به طور کلی، هر عملکردی که لازم است متناسب با شب و روز یا کم و زیاد شدن نور انجام شود، توسط فتوسل امکان پذیر است. در ادامه به برخی کاربردهای مهم فتوسل اشاره شده است:
همانطور که در ابتدای مطلب گفته شد، بیشترین مصرف رله فتوسل در بحث روشنایی است. برای روشن و خاموش خودکار روشنایی معابر، پارکها، اتوبانها، حیاط ساختمانها و نورپردازی مجتمعهای تجاری از فتوسل استفاده میشود.
یکی دیگر از کاربردهای مهم فتوسل، استفاده در سلولهای خورشیدی است. فتوسل در این سلولها نه به عنوان یک سنسور تشخیص شب و روز بلکه به عنوان تبدیل کننده نور خورشید به انرژی الکتریکی استفاده میشود.
در سیستم روشنایی برخی اتومبیلها، یک سنسور نور وجود دارد که به نام اتولایت (Auto Light) شناخته میشود. این سنسور همان فتوسل است که با برق خودرو فعال میشود و کنترل خودکار چراغهای ماشین را برعهده دارد.
در دو طرف درب پارکینگهای یک فتوسل وجود دارد که برای جلوگیری از بسته شدن در هنگام عبور اتومبیل تعبیه شده است.
اگر به درب پارکینگهایی که به جک باز و بستِ خودکار مجهزاند، دقت کنید، دو سنسور در دو سمت ورودی پارکینگ وجود دارند که وظیفهی آنها تشخیص وجود یا عدم وجود خودرو در درگاه است تا از آسیب دیدن خودرو جلوگیری کند.
این سنسورها نوعی فتوسل هستند که مقاومت داخلی آنها به نور قرمز ساطع شونده حساس است و در صورت عدم تابش نور باعث قطع شدن رله میشوند.
از آنجایی که بحث ایمنی در آسانسورها اهمیت دارد، در داخل چهارچوب درب ورودی آسانسورهای تعدادی فتوسل نصب میشود که عملکردی شبیه به فتوسل پارکینگ دارند و در صورت وجود افراد در داخل چهارچوب درب، آسانسور به هیچ عنوان حرکت نمیکند.
از آنجایی که فتوسل یک “دستگاه” است، برای عملکرد نیاز به انرژی برق دارد. بنابراین ابتدا باید سیمهای فاز و نول ورودی به فتوسل را وصل کرده و سیم خروجی آن را نیز به یک مصرف کننده (مثلا یک لامپ 100 وات) متصل کنیم.
برای تست فتوسل باید شرایط مصنوعی شب و روز را شبیه سازی کنیم. برای شبیه سازی شب میتوانیم یک مقوا یا نایلون سیاه روی فتوسل قرار دهیم تا مقاومت نوری افزایش پیدا کند. در صورت سالم بودن دستگاه، لامپ باید پس از چند ثانیه روشن شود.
برای شبیه سازی روز میتوانیم فتوسل را زیر نور خورشید قرار داده و یا از چراغ قوه موبایل استفاده کنیم. در صورتی که فتوسل فعال باشد، بلافاصله با تابش نور، غیر فعال شده و لامپ متصل به آن خاموش میشود.
اگر مراحل گفته شده در تست فتوسل انجام شد و فتوسل به درستی عمل نکرد، ممکن است مشکل دستگاه، مقاومت نوری، ترانزیستور یا رله باشد. در این بخش به تست مقاومت نوری میپردازیم.
برای آزمایش مقاومت نوری به یک اهم متر نیاز داریم. پس از جداسازی سیمهای برق ورودی به فتوسل، میتوانید دو سر پرابهای اهم متر را به دو پایه مقاومت نوری متصل کنید. سپس شرایط تاریک و روشنی که بالاتر گفته شد را برای آن شبیه سازی کنیم. اگر مقاومت با تاریک و روشن شدن شرایط تغییر کرد، یعنی مقاومت نوری فتوسل به احتمال بسیار زیاد سالم است.
فتوسلها شامل انواع مختلفی از جمله (نوری)، (نجونی)، (تایمردار)، (چهارسیم)، (ساعتی) و (لیزری) هستند که در ادامه به معرفی مختصر آنها میپردازیم
فتوسل نوری همان فتوسل پرکاربرد در سیستمهای روشنایی است که متناسب با شدت نور عمل میکند. این فتوسلها دارای خروجی متفاوت 6آمپر، 10، 16، 25، 30 و 40 آمپر هستند.
فتوسلهای نوری توسط شرکت های داخلی همچون کاوه، شیوه امواج، میکروالکترونیک، میکرومکس، الکترو زرین و پارس فانال تولید میشوند.
تایمرهای نجومی بر اساس تقویم شمسی تنظیم میشوند و به طور خودکار زمان طلوع و غروب خورشید را تشخیص میدهند. بنابراین روشن و خاموش شدن چراغها را بدون نیاز به نور خورشید تنظیم میکنند.
تایمر نجومی که به ساعت نجومی نیز معروف است، نیازی به دریافت نور برای خاموش روشن شدن ندارد. این تایمر متناسب با تقویم، زمان طلوع و غروب خورشید را تشخیص میدهد و سیستمهای روشنایی را مطابق با آنها خاموش و روشن میکند.
شرکت شیوا امواج یکی از شرکتهای مطرح داخلی در زمینه تولید تایمر نجومی است.
فتوسل تایمردار همان فتوسل نوری است که یک تایمر به آن افزوده شده است. از این فتوسل برای تنظیم روشنایی در زمان مشخصی استفاده میشود. به عنوان مثال روشن شدن چراغ حیاط تا دو ساعت پس از تاریک شدن هوا
رله فتوسل تایمردار توسط شرکتهای کاوه، شیوا امواج، فانوس و فروزش تولید میشود.
فتوسل ساعتی عملکردی شبیه به یک تایمر دارد. این فتوسلها قابلیت برنامه ریزی دارند و به راحتی میتوان ساعت، روز، هفته و دیگر اطلاعات را برای روشنایی مشخص کرد.
فتوسلهای لیزری کمی پیچیدهتر از فتوسلهای نوری هستند. این فتوسلها معمولا شامل دو بخش هستند که به سمت هم نور لیزر پرتاب میکنند. رلهی داخلی آن در صورت قطع شدن نور لیزر فعال میشود و خروجی را قطع میکند. فتوسل پارکینگ و آسانسور از این نوع هستند.
برخی از فتوسلهای بجای سه سیم، دارای چهار سیم هستند. سیم چهارم در برخی مدلها برای استفاده از یک خروجی مجزا و در برخی مدلها به عنوان یک سیم نول مختص به خروجی است.
فتوسل ها معمولا سه سیم هستند. تفاوت فتوسل های سه سیم و چهار سیم در تعداد خروجی آن هاست. فتوسلهای چهارسیم شامل دو خروجی هستند که امکان کنترل دو مدار با یک فتوسل وجود دارد.
البته برخی از فتوسلهای چهارسیم تفاوت خاصی با فتوسلهای سه سیم ندارند و تنها تفاوت آنهای وجود سیم نول ورودی و خروجی مجزا هست.
از آنجایی که فتوسلهای نوری معمولا در فضای خارجی نصب میشوند، مهم ترین نکتهای که در نصب این تجهیز وجود دارد، مکان نصب آنهاست که باید به گونهای باشد که تحت تاثیر منابع نوری دیگر نباشند. به عنوان مثال
فتوسلها معمولا ضد آب هستند تا در صورت وجود رطوبت ناشی از باران و رطوبت مشکلی نداشته باشند. اما برای اتصال سیمها به یکدیگر ضروری است که سیم بندی به طور دقیق انجام شود. در این میان استفاده از عایقهایی مانند وارنیش حرارتی پیشنهاد میشود.
برای محاسبهی ظرفیت هر فتوسل در روشن کردن تعداد لامپها میتوان از فرمول W/V=I استفاده کرد. W توان مصرفی لامپ و V ولتاژ ورودی که در برق شهری 220 است در نظر گرفته میشود. I بدست آمده جریان مورد نیاز هر لامپ است که میتوان در تعداد لامپ ضرب کرد.
همانطور که گفته شد، فتوسلهای نوری دارای رنج متفاوتی از 6 آمپر تا 40 آمپر هستند. برای محاسبهی تعداد لامپی که میتوان با یک فتوسل روشن کرد، بهتر است از فرمول V * I = W استفاده کرد. در این فرمول اگر ولتاژ را برابر با 220 ولت قرار دهیم، جریان مورد استفاده در یک لامپ 200 واتی، 0.9 آمپر بدست میآید. بدین ترتیب با استفاده از یک فوتوسل 10 آمپری میتوان 11 لامپ 200 واتی را روشن کرد.
برای خرید فتوسل بهتر است به نوع روشنایی مد نظر، میزان حساسیت فتوسل و جریان نامی مورد نظر توجه فرمایید. برای بدست آوردن جریان مورد نیاز بهتر است از فرمول بالا استفاده کنید. همچنین اگر به راهنمایی بیشتری در خرید فتوسل نیازمندید میتوانید سوال خود را با کارشناسان شرکت مهندسی طرح و ساخت دامون مطرح کنید.
در بحث قیمت فتوسل ها برخی عوامل تاثیرگذار عبارتند از نوع ساختار فتوسل، ولتاژ و جریان نامی، کمپانی سازنده و امکانات ویژهی آن.
از آنجایی که اکثر فتوسلها توسط شرکت های داخلی تولید میشوند، این تجهیزات الکتریکی دارای قیمت مناسبی هستند. اما مواردی مانند: نوع فتوسل، جریان نامی، سطح عایقی، سه سیم یا چهار سیم بودن آن و شرکت تولید کننده در کم و زیاد شدن قیمت آن تاثیر گذار هستند.
با مراجعه به صفحه فتوسل سایت دامون میتوانید لیست قیمت کامل طیف وسیعی از فتوسلها را مشاهده فرمایید. گفتنیست که کلیه محصولات این شرکت با ضمانت بازگشت وجه تا 7 روز به مشتریان ارائه میشود.
یکی از راههای بهینه برای استفاده از فتوسل برای روشن کردن تعداد زیادی لامپ و همچنین بالا بردن طول عمر آن، استفاده از کنتاکتور است.
همانطور که گفته شد، فتوسلها برای جریانهای محدودی تولید میشوند. بدین ترتیب باید برای هر چند لامپ از یک فتوسل استفاده کرد، از طرفی ممکن است برخی سیستمهای روشنایی نیازمند جریان بالایی باشند (مانند لامپهای گازی) که میتواند در کاهش عمر مفید فتوسل تاثیرگذار باشد.
استفاده از کنتاکتور یک راه حل بهینه برای کنترل روشنایی است که دو مزیت مهم دارد. 1. طول عمر قطع و وصل کنتاکتور چندین برابر یک فتوسل است. 2. ظرفیت پذیرش جریان کنتاکتورها به مراتب بالاتر از فتوسلها است.
