سردخانه بالای صفر

تامین و ذخیره مواد غذایی برای مصرف سالانه از چالش‌های همیشگی بشر بوده است. پیشینیان ما برای نگهداری محصولاتی مثل میوه، سبزی، گوشت، برنج، تخم مرغ و… از انبارهای زیرزمینی و یخچال‌های خشتی استفاده می‌کردند. اما حالا به لطف گسترش تکنولوژی در سراسر جهان، سردخانه ها ‌جایگزین انبار زیرزمینی و یخچال خشتی شدند و تحولی اساسی در روش‌های نگهداری سرد ایجاد شده است. هر چند روش‌های متنوعی برای نگهداری سرد وجود دارد اما قدرت سرمایش در سردخانه با دیگر روش‌های نگهداری سرد قابل مقایسه نیست و بسیار موثرتر و کارآمدتر است. در نتیجه، برای افزایش ماندگاری و تازگی محصولات کشاورزی، دامی، باغی و … باید از سردخانه بالای صفر استفاده کرد.

کاربرد سردخانه بالای صفری

می‌دانیم که گرما و افزایش دما، رشد میکرواگانیسم‌ها در مواد غذایی را سریع‌تر می‌کند و در نهایت باعث تخریب ساختار فیزیکی و شیمیایی محصولات و فساد آن‌ها می‌شود. دمای مناسب برای نگهداری هر محصول -باتوجه به نوع آن- بین ۰ تا ۱۰ درجه سلسیوس است. برای برخی از محصولات گاهی دما تا ۱۵ درجه نیز در نظر گرفته می‌شود. این بازه دمایی فقط مختص به محصولات غذایی نیست و برای حفظ اثربخشی برخی از داروها نیز لازم است تا آن‌ها را در دماهای پایین نگهداری کنیم.

به‌طور کلی با کاهش دما، سرعت تبخیر آب موجود در بافت محصولات نیز کاهش می‌یابد و رطوبت و تازگی محصول حفظ می‌شود. تنوع بالای محصولاتی که برای حفظ کیفیت و افزایش ماندگاری نیاز به نگهداری در سردخانه بالای صفر درجه دارند، باعث شده تا مجموعه‌های صنعتی زیادی از این سردخانه‌ها استفاده کنند.

کدام محصولات در سردخانه بالای صفر نگهداری می‌شود؟

طیف گسترده‌ای از صنایع برای حفظ کیفیت محصولات خود نیازمند سردخانه هایی با دمای کاری بین ۰تا ۱۵ درجه سلسیوس هستند. بنابراین، نگهداری محصولات غذایی مثل میوه، سبزیجات، پروتئین، لبنیات و… بدون احداث سردخانه بالای صفر ممکن نیست. هر چند تولیدکنندگان بعضی از محصولات مثل خشکبار یا گل شاخه بریده می‌توانند به جای سردخانه از انبارهای معمولی مجهز به تهویه مطبوع استفاده کنند اما کیفیت محصولات در این دو روش نگهداری یکسان نیست.

کیفیت محصولات سردخانه‌ای با اختلاف زیادی از کیفیت محصولات نگهداری شده در انبارهای معمولی، بهتر است. برای مثال با استفاده از سردخانه بالای صفر خشکبار می‌توان انواع آجیل، مغزها، زرشک و … را بدون تغییر رنگ و طعم برای مدت زمان طولانی نگهداری کرد.

سردخانه بالای صفر تنها برای نگهداری مواد غذایی تازه، دارو و … ساخته نمی‌شود. گاهی برای نگهداری زباله‌ و پسماندهای غذایی نیز نیازمند فضایی دور از گرما و نور خورشید هستیم. اگر پسماندهای غذایی حتی برای مدت زمانی کوتاه در معرض گرما و نور مستقیم قرار بگیرند، فرآیند فاسد شدن آن‌ها با سرعت بیشتری انجام می‌شود. درنتیجه‌‌، بوی نامطبوع محیط اطراف را فرا می‌گیرد و زباله غیر قابل بازیافت می‌شود. بنابراین بهتر است زباله‌ها یا پسماندهای غذایی تا زمان انتقال برای بازیافت در فضایی مثل سردخانه زباله نگهداری شوند. سردخانه زباله معمولا درکنار رستوران‌های بزرگ، واحدهای فرآوری گوشت مرغ، ماهی، گاو و… ساخته می‌شود.

طراحی و ساخت سردخانه بالای صفر

امکان سنجی و برآورد هزینه‌ها برای طراحی و ساخت سردخانه بالای صفری براساس نوع محصول انجام می‌شود. به عبارت دیگر، شرایط نگهداری و میزان هر محصول است که ظرفیت بهره‌برداری و دمای کارکرد سردخانه بالای صفر را مشخص می‌کند. به عنوان مثال، برای حفظ تازگی محصولات باغی –به‌ویژه سیب، مرکبات، ملون‌ و قارچ- نیازمند رطوبت زیادی هستیم. به همین دلیل فضای سردخانه میوه جات یا سردخانه نگهداری قارچ باید به‌گونه‌ای باشد که علاوه بر پایداری دما، رطوبت کافی برای نگهداری محصولات نیز تامین شود.

تجهیزات سردخانه بالای صفر

دقت بالا در طراحی مدار سرمایشی و انتخاب هوشمندانه تجهیزات برودتی از جمله مواردی است که عملکرد درست سردخانه بالای صفر دامون را تضمین می‌کند.

کمپرسور سردخانه بالای صفر

مهم‌ترین تجهیز در موتورخانه سردخانه، کمپرسور است و انتخاب سایر تجهیزات برودتی باید براساس توان آن انجام ‌شود. اما برای تعیین توان کمپرسور باید به ظرفیت بهره‌برداری سرد خانه توجه کنیم. یعنی باید براساس مشخصات محصول ورودی -مثل دما، مقدار و شرایط آب و هوایی محل سردخانه- تصمیم بگیریم. در ادامه تاثیر هر یک از این عوامل بر انتخاب توان کمپرسور توضیح داده می‌شود:

• دمای محصول هنگام ورود

اکثر محصولات هنگام ورود به سردخانه دمایی بالاتر از دمای سردخانه دارند. برای مثال سیب با دمایی برابر با دمای محیط (۲۰ تا ۲۵ درجه ) از درخت چیده می‌‌شود. اگر انتقال محصولات با خودروهای یخچال دار انجام نشود، احتمالاً دمای محصول از زمان برداشت تا زمانی که به انبار می‌رسد افزایش پیدا می‌کند. می‌دانیم که هر چه دمای محصول هنگام ورود بالاتر باشد، ما به کمپرسور با توان بالاتری نیاز داریم تا بتواند در مدت زمان کوتاهی دمای محصول را پایین آورد.

• طراحی اتاق پیش سرد؛ راهکاری برای مدیریت هزینه‌ها

کمپرسورها با توان بالا قیمت بیشتری نیز دارند. بنابراین انتخاب کمپرسور با قدرت بیشتر صرفا برای کاهش سریع‌تر دمای ورودی محصول، راهکار مناسبی نیست. طراحی اتاق پیش سرد این امکان را فراهم می‌کند که بار حرارتی اضافی محصولات پیش از ورود به فضای اصلی سردخانه کاهش یابد. بنابراین دیگر نیازی نیست تا هزینه زیادی را صرف تجهیز تمامی اتاق‌های سردخانه با کمپرسورهای توان بالا کنیم.

• مقدار محصول ورودی

هر قدر حجم محصول ورودی به سردخانه بیشتر باشد، کمپرسور نیز باید قدرتمندتر باشد تا بتواند جریان هوای سرد کافی برای کاهش دمای محصولات را فراهم کند.

• شرایط آب و هوایی

شرایط آب و هوایی مکان احداث سردخانه از دیگر عوامل تاثیرگذار بر توان کمپرسور است. در مناطق دارای آب و هوایگرمسیری، کمپرسور بالای صفری با توان نامی بالاتری انتخاب می‌شود.

• مبرد سردخانه بالای صفر

به‌طورکلی انتخاب نوع مبرد و روغن کمپرسور باید متناسب با ظرفیت سردخانه و توان کمپرسور باشد. در حال حاضر سردخانه های بالای صفر دامون تا ظرفیت ۳۰۰۰ تن با مبردهای فریونی طراحی و ساخته می‌شوند. برای سردخانه های با ظرفیت بالای ۴۰۰۰ تن دو راهکار وجود دارد. یکی از این راهکارها، استفاده از سیستم مرکزی فریونی رک است.

طراحی و نصب تجهیزات برودتی در سیستم‌‌های رک (rack) متفاوت است. در سیستم‌‌های مرکزی فریونی، تمامی تجهیزات موتورخانه سردخانه از جمله کمپرسورها در یک مکان قرار دارند. تفاوت اصلی در این سیستم‌ها اتصال موازی کمپرسورها به یکدیگر است. نصب موازی کمپرسورها به ما این امکان را می‌دهد تا توان سرمایشی لازم برای ظرفیت‌های بالاتر را نیز تامین کنیم. در سیستم رک نیاز به استفاده از خط مکش جداگانه برای هر کمپرسور نیست و کمپرسورهای موازی از یک خط مکش و تخلیه استفاده می‌کنند. در بین مبردهای فریونی استفاده از گاز R404  و گاز R22 رایج‌تر است. اما گاز R404  به نسبت R22 آسیب کمتری به محیط زیست و لایه ازون وارد می‌کند.

راهکار دیگر، تغییر مبرد است. در سردخانه های بالای ۴۰۰۰ تن از آمونیاک به عنوان مبرد استفاده می‌شود. آمونیاک نسبت به فریون دمای جوش پایین‌تری دارد. این خاصیت فیزیکی آمونیاک باعث می‌شود که توان سرمایشی لازم در ظرفیت‌‎های بالا را به خوبی تامین کند. سردخانه آمونیاکی هزینه بیشتری نسبت به سردخانه های فریونی دارد و به همین خاطر ساخت و راه‌اندازی آن‌ تنها برای ظرفیت‌های بالا صرفه اقتصادی دارد.

اواپراتور سردخانه بالای صفر

اواپراتور نقش مهمی در مدار سرمایشی دارد. کاهش دمای محیط در سردخانه و ایجاد سرمایش کافی برای نگهداری سرد محصولات وظیفه اواپراتور است. توان و مدل اواپراتور باتوجه به دما و رطوبت مورد نیاز برای نگهداری هر محصول انتخاب می‌شود.

طبیعتا برای نگهداری محصولاتی که نیاز به رطوبت بیشتر دارند مثل میوه‌‌ها، اواپراتورها بزرگتری انتخاب می‌شود تا علاوه بر سرما، رطوبت کافی

را نیز تامین کند. در اواپراتور بالای صفر بر خلاف  اواپراتور زیر صفر فاصله بین فین‌ها کمتر است. فاصله کمتر بین فین‌ها یعنی سطح تبادل

حرارتی بیشتر، بنابراین هر چه سطح تبادل حرارتی بیشتر باشد، راندمان اواپراتور نیز افزایش می‌یابد.

دیفراست سردخانه بالای صفر

 دما در سردخانه بالای صفر بازه‌ای بین ۰ تا ۱۰ یا ۱۵ درجه سلسیوس دارد. اما باتوجه به نحوه عملکرد اواپراتور، در این بازه دمایی نیز گاهی شاهد یخ زدگی درون اواپراتور خواهیم بود. یخ‌زدگی بین فین‌ها در کویل اواپراتور مانع عبور جریان هوا و کاهش راندمان اواپراتور می‌شود. به همین دلیل در سردخانه‌های بالای صفر نیز نیاز داریم مدت زمان کوتاهی را برای دیفراست (یخ زدایی) در نظر بگیریم.

قیمت سردخانه بالای صفر

سردخانه بالای صفر به دو صورت ثابت و سیار قابل اجرا و راه‌اندازی‌ است. اگر ساختمان یا سوله‌ای از پیش ساخته شده در محل احداث سردخانه وجود داشته باشد، می‌توانیم سردخانه ثابت بالای صفر را راه‌اندازی کنیم. اما اگر فضای کافی برای ساخت سوله وجود ندارد، باید گزینه سردخانه های کانکسی یا سیار را انتخاب کنیم.

قیمت‌گذاری و ارائه پیشنهاد مالی برای سردخانه ثابت بالای صفر براساس ظرفیت سردخانه، نوع عایق‌بندی و کف‌سازی فضای سردخانه، برند تجهیزات برودتی و هزینه نصب و اجرا محاسبه می‌شود. برای مشاهده جزئیات بیشتر، صفحه قیمت سرد خانه را مشاهده کنید.

همان‌طور که گفته شد، اگر برای احداث سردخانه محدودیت فضایی داریم یا گاهی باید آن را جابه‌جا کنیم، بهترین گزینه ساخت سردخانه کانکسی است. برای برآورد قیمتی سردخانه کانکسی بالای صفر باید هزینه مقاوم‌سازی سازه یا اسکلت کانکس را نیز در نظر گرفت. برای مثال در حالتی که ابعاد کانکس با ابعاد سوله یا ساختمان سردخانه ثابت یکسان باشد، قیمت سردخانه کانکسی بیشتر از سردخانه ثابت می‌شود. مهندسان فنی ما در دامون سعی دارند تا با ارائه توضیحات و پیشنهادات مالی و فنی دقیق، فرآیند تصمیم‌گیری برای ساخت سردخانه را هموارتر کنند.

تجهیزات و امکانات سفارشی سردخانه بالای صفر دامون

• نصب پرده PVC برای جلوگیری از فرار هوای سرد؛
• نصب دیتالاگر برای سنجش دمای سردخانه در نقاط مختلف سردخانه؛
• نصب و راه‌اندازی پنل هشدار پیامکی؛
• طراحی مدار پشتیبان (رزرو)؛
• نصب سنسور چشمی کمپرسور (OLC) برای کنترل خودکار سطح روغن کمپرسور.

سوالات متداول