بی‌متال یا رله حرارتی، یک تجهیز حفاظتی برای محافظت از مدارهای الکتریکی در برابر اضافه بار است. این رله‌ها از دو فلز با ضریب انبساط متفاوت تشکیل شده‌اند که در زمان اضافه بار، خم شده و باعث قطع جریان می‌شوند.
بی متال
صدور پیش فاکتور تا ۲ ساعت
برگشت کالا تا ۷ روزمشاوره خریــد
برای انتخاب مدل مورد نظر خود از این محصول، با مهندسان فروش دامون در ارتباط باشید.
بی متال چیست؟
بی‌متال یک رله‌ی حرارتی است که برای محافظت از مدار و تجهیزات الکتریکی در برابر اضافه‌بار استفاده می‌شود.
بی‌متال(Bi-metal) یکی از تجهیزات حفاظتی در صنعت برق است که برای محافظت از مدارهای الکتریکی در برابر اضافه‌بار استفاده می‌شود. در بی‌متال از تفاوت ضریب انبساط فلزات برای شناسایی اضافه بار و قطع کردن جریان ورودی به مدار استفاده می‌شود.
از آن‌جایی که اضافه بار یکی از اختلال‌های جدی در مدارهای الکتریکی است و می‌تواند مشکلات متعددی از آتش‌سوزی و از بین رفتن تجهیزات الکتریکی ایجاد کند، بی‌متال از تجهیزات پرکاربرد برق محسوب می‌شود.
بی متال‌ها که با عنوان رله‌ی حرارتی نیز شناخته می‌شوند، به طور گسترده در صنایع و کاربردهای مختلف مانند رساناهای الکتریکی، کنتاکتورهای الکتریکی، ترموستات‌ها، دماسنج‌ها، وسایل حفاظتی و ساعت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در ادامه به بررسی نحوه عملکرد بی‌متال، کاربردهای، مزایا، معایب و انواع آن و بررسی تفاوت‌های آن با فیوز مینیاتوری می‌پردازیم.
طرز کار بی‌متال
در همه‌ی بی‌متال‌ها یک نوار فلزی وجود دارد که از دو فلز با ضریب انبساط متفاوت تشکیل شده است. این نوار فلزی در زمان اضافه بار خم شده و باعث قطع شدن بی‌متال می‌شود.
در ساختار بی‌متال‌ها یک نوار فلزی متشکل از دو فلز با ضریب انبساط متفاوت وجود دارد. در زمان اضافه‌بار به دلیل عبور جریان بیش از حد، حرارت زیادی تولید می‌شود. این حرارت باعث منبسط شدن آن فلزات می‌شود. به دلیل وجود اختلاف در ضریب انبساط آن‌ها، این دو فلز به سمت فلزی با ضریب انبساط کمتر خم می‌شوند.
در اثر این خم شدگی، مکانیزم مکانیکی که در انتهای نوار فلزی وجود دارد، فعال می‌شود. این مکانیزم قطع باعث بازشدن کنتاکت‌های بی‌متال شده و آن را خاموش می‌کند. در نتیجه مدار در برابر اضافه بار محافظت می‌شود.
گفتنی‌ست که پس از خنک شدن و از بین رفتن اضافه بار، نوار فلزی به حالت اولیه خود بازمی‌گردد.
قسمت‌های مختلف یک رله حرارتی
- ترمینال
ترمینال‌ها محل نصب سیم‌های ورودی و خروجی به بی‌متال هستند. بی‌متال‌ها عموما شامل سه ترمینال ورودی با علائم L1 و L2 و L3 و سه ترمینال خروجی با نام T1 و T2 و T3 هستند. - نوار فلزی
نوار فلزی، یکی از مهم‌ترین اجزای تشکیل دهنده بی‌متال است که در برابر حرارت ناشی از اضافه بار از خود واکنش نشان می‌دهد. این نوار عموما از دو فلز متفاوت مانند فولاد و مس یا مس و آهن تشکیل می‌شود. - کنتاکت‌های باز و بسته
در هر رله حرارتی تعدادی کنتاکت معمولاباز (NO) و معمولابسته (NC) وجود دارد. این کنتاکت‌ها در کنترل مدارهای فرمان کاربرد دارند. - مکانیزم مکانیکی
مکانیزم مکانیکی در نتیجه‌ی خم شدن نوار فلزی فعال می‌شود و وظیفه‌ی آن باز و بسته کردن کنتاکت‌های بی‌متال است. - پیچ تنظیم حساسیت
بر روی بی‌متال‌ها یک پیچ تنظیم وجود دارد که برای تعیین حساسیت بی‌متال در برابر اضافه بار از آن استفاده می‌شود. به وسیله‌ی این پیچ تنظیم می‌توان حداکثر میزان جریان عبوری از رله را تعیین کرد. - پیچ تعیین وضعیت
برخی از بی‌متال‌ها شامل دو حالت اتوماتیک و دستی هستند. این مدل از رله‌های حرارتی دارای یک پیچ یا دکمه تعیین وضعیت‌اند. در هر طرف پیچ یک علامت اختصاری وجود دارد. حرف H به معنای دستی و حرف A به معنای اتوماتیک است و به کاربر اجازه‌ی انتخاب داده می‌شود.
در تعریفی ساده، این دکمه تعیین می کند که خطا به صورت اتوماتیک رفع شود یا نیاز به رفع به صورت دستی دارد. - دکمه‌ی Reset
در صورتی که پیچ تعیین وضعیت روی گزینه دستی قرار گرفته باشد، رله با فشردن دکمه ریست به حالت عادی بر می گردد. - دکمه‌ی STOP
دکمه‌ی Stop برای متوقف کردن جریان عبوری از بی‌متال در مواقع اضطراری تعبیه شده است. گفتنی است که این دکمه تنها در برخی از مدل‌ها وجود دارد. - دکمه‌ی تست
بر روی اکثر رله‌های حرارتی یک دکمه‌ی تست وجود دارد. این دکمه بر آزمایش سلامت بی‌متال استفاده می‌شود. در زمانی که برق ورودی به رله حرارتی وصل است، کافیست دکمه‌ی تست را فشار دهید. در صورت سالم بودن بی‌متال، با فشردن دکمه Test، کنتاکت‌های NC باز شده و کنتاکت‌های NO بسته می‌شوند. در نتیجه رله روی حالت تریپ رفته و جریان خروجی به مدار را قطع می‌کند.
انواع بی‌متال
بی‌متال دستی
در بی‌متال دستی یا Manual پس از خاموش شدن رله بر اثر اضافه بار، وصل شدن مجدد آن نیازمند فشردن کلید ریست به صورت دستی است. بی‌متال‌های دستی در حال حاضر نسبت به دیگر مدل‌ها از استقبال کمتری برخوردارند.
بی‌متال اتوماتیک
در بی‌متال‌های اتوماتیک (Automatic)، پس از تریپ شدن رله و قطع جریان، با گذشت زمان و خنک شدن بی‌متال، راه‌اندازی مجدد بی‌متال به صورت اتوماتیک وجود دارد.
بی‌متال دستی و اتوماتیک
در بی‌متال‌های دستی و اتوماتیک امکان تعیین عملکرد بی‌متال بین حالت اتوماتیک یا دستی وجود دارد.
بی‌متال‌های دستی و اتوماتیک پرکاربردترین بی‌متال‌ها در حال حاضراند. در این رله‌های حرارتی یک کلید یا پیچ برای تعیین وضعیت اتوماتیک یا دستی آن وجود دارد. بدین ترتیب می‌توان بی‌متال را به طور دلخواه روی حالت دستی (H) یا روی حالت اتوماتیک(A) تنظیم کرد.
بی‌متال الکترونیکی
بی‌متال‌های الکترونیکی نوع پیشرفته‌ی بی‌متال‌های اتوماتیک‌اند که در آن‌ها امکان تنظیم زمان‌بندی قطع و وصل کلید وجود دارد.
عملکرد بی‌متال‌های الکترونیکی شبیه به نوع اتوماتیک است. با این تفاوت که در بی‌متال‌های الکترونیکی مدت زمان راه‌اندازی به خنک شدن نوار فلزی ارتباطی ندارد و این زمان توسط خازن‌ها کنترل می‌شود.
یکی از مزایای مهم بی‌متال الکترونیکی امکان تعیین زمان‌بندی برای قطع و وصل رله است. این امکان برای راه‌اندازی برخی ترانسفورماتورها و موتورهای الکتریکی بسیار مفید است.
بی‌متال سه فاز
بی‌متال‌های سه فاز پر استفاده‌ترین و پر کاربردترین نوع بی‌متال‌ها هستند که برای حفاظت از مدارهای فرمان سه فاز، موتورهای الکتریکی و دیگر تجهیزات سه فاز کاربرد دارند و شامل سه ترمینال ورودی و سه ترمینال خروجی هستند.
بی‌متال تک‌فاز
یکی از مزایای مهم بی‌متال‌های سه فاز، امکان استفاده از آن‌ها در سیستم‌های تک‌فاز است. اما برخی شرکت‌های سازنده اقدام به تولید بی‌متال‌های تک‌فاز نیز کرده‌اند. از رله‌های حرارتی تک‌فاز در وسایل خانگی مانند مایکروو، ماشین لباس‌شویی، اتو، موتورهای کولرخانگی و پمپ‌های خانگی استفاده می‌شود.
خرید بی‌متال
بی‌متال‌ها شامل تفاوت‌های زیادی در نوع عملکرد، سایز، جریان قطع، تک‌فاز یا سه‌فاز بودن و تعداد کنتاکت‌های کمکی هستند. برای خرید بی‌متال ابتدا باید فاکتورهای گفته شده را در نظر گرفته و سپس اقدام به خرید مناسب‌ترین رله‌ی حرارتی کنید. اگر نیاز به راهنمایی بیشتری دارید می‌توانید سوال خود در این صفحه مطرح کرده و یا با دامون تماس بگیرید، کارشناسان ما در اسرع وقت پاسخگوی شما هستند.
مزایای بی‌متال
بی‌متال‌ها دارای مزایای فراوانی از جمله قیمت مناسب، جریان قابل تنظیم، امکان کنترل به دو صورت دستی و اتوماتیک و داشتن دکمه‌ی ریست هستند.
- نسبت به دیگر کلیدهای حفاظتی کم هزینه است.
- مجهز به دکمه‌ی تست برای آزمایش صحت عملکرد رله است.
- امکان تنظیم بیشینه جریان وجود دارد.
- در برخی بی‌متال‌ها امکان تعیین وضعیت به صورت دستی و اتوماتیک وجود دارد.
- رنج جریان بالایی دارند.
- با توجه به شاخک‌های تعبیه شده در ترمینال‌ها، امکان اتصال مستقیم به کنتاکتور وجود دارد. (نیاز به پراب و سیم ندارد)
معایب بی‌متال
- در مقایسه با دیگر کلیدهای حفاظتی، عملکرد کندی دارند.
- امکان قطع و وصل مستقیم جریان را ندارند و حتما باید به یک کنتاکتور متصل شوند.
- امکان محافظت از مدار در برابر اتصال کوتاه و خطای زمین وجود ندارد.
- حرارت محیط می‌تواند روی عملکرد آن تاثیرگذار باشد.
کاربردهای بی‌متال
- محافظت از الکتروموتورها در برابر اضافه بار
- تشخیص خطای دو فازی در مدارهای سه فاز
- تنظیم دمای موتور اتومبیل
تفاوت بی‌متال و فیوز مینیاتوری
تشخیص اتصال کوتاه
بی‌متال و فیوز مینیاتوری هر دو امکان تشخیص اضافه بار دارند، اما محافظت در برابر اتصال کوتاه فقط با فیوز مینیاتوری امکان پذیر است.
عملکرد سریع
کلیدهای مینیاتوری در مقایسه با بی‌متال‌ها عملکرد سریع‌تری دارند. به خصوص تیپ تندکار این کلیدها که می‌تواند جریان را در کمتر از یک ثانیه قطع کند.
قیمت
به طور کلی فیوزهای مینیاتوری قیمت پایین‌تری از رله‌های حرارتی دارند.
قابلیت تنظیم
یکی از معایب بزرگ کلیدهای مینیاتوری، عدم امکان تغییر رنج جریان قطع است. در حالی که در بی‌متال‌ها پیچ تنظیم جریان وجود دارد.
اتوماتیک بودن
کلیدهای مینیاتوری برای قطع جریان مدار به صورت اتوماتیک عمل می‌کنند، اما برای راه‌اندازی مجدد باید به صورت دستی روی حالت ON قرار گیرند. اما در بی‌متال‌های اتوماتیک، امکان راه‌اندازی مجدد به صورت خودکار وجود دارد.
رنج جریان قابل پذیرش
کلیدهای مینیاتوری در رنج جریان 1 تا 63 آمپر تولید می‌شوند، در حالی که بی‌متال‌های موجود در بازار امکان تحمل جریان‌هایی تا رنج 800 آمپر را دارند.
قطع و وصل مستقیم جریان
همانطور که در معایب بی‌متال به آن اشاره شد، امکان استفاده از بی‌متال به صورت مستقیم در مدار وجود ندارد و حتما باید به یک بریکر مانند کنتاکتور متصل شوند. اما کلیدهای مینیاتوری به طور مستقیم در مدار قرار می‌گیرند و سیم حامل جریان به ترمینال ورودی آن‌ها وصل می‌شود.
قیمت بی‌متال
قیمت بی‌متال بستگی به برند سازنده، نوع عملکرد کلید، امکانات ویژه‌ی آن و رنج جریان قابل پذیرش آن بستگی دارد. برای اطلاع از قیمت دقیق می‌توانید قیمت بی‌متال‌های عرضه شده توسط شرکت دامون را بررسی فرمایید.
بی‌متال‌ها توسط شرکت‌های مختلف در انواع اتوماتیک و دستی، تک فاز و سه فاز، رنج جریان متفاوت و تعداد کنتاکت‌های NO و NC مختلف تولید می‌شوند. هر یک از این ویژگی در قیمت آن‌ها تاثیر گذار است. برای اطلاع از قیمت دقیق رله‌های حرارتی پیشنهاد می‌شود تا لیست قیمت بی‌متال شرکت دامون را بررسی فرمایید.
گفتنی‌ست که محصولات شرکت دامون همگی اصل بوده و با ضمانت مرجوع هفت روزه کالا و بازگشت وجه به مشتریان تقدیم می‌شود.