کلید محافظ جان

کلید محافظ جان چیست؟

کلید محافظ جان(Residual current circuit breaker) که گاهی به عنوان کلید جریان باقی‌مانده (RCD) نیز شناخته می‌شود،، یک کلید ایمنی-الکتریکی است که برای محافظت از افراد و تجهیزات در برابر خطرات شوک الکتریکی و آتش سوزی استفاده می‌شود.

RCCB ها یک جزء ضروری در تاسیسات الکتریکی هستند. که وظیفه اصلی آنها شناسایی و پاسخ به خطاهای زمین است. خطای زمین با نام جریان باقیمانده نیز شناخته می شود.

ویژگی‌های کلید محافظ جان

تشخیص خطای زمین

RCCB ها به طور مداوم تعادل جریان الکتریکی بین فاز و نول را بررسی می‌کنند. بر اساس قانون KCL، در یک مدار الکتریکی جریان ورودی باید برابر با جریان خروجی باشد.

هنگامی که یک مسیر جریان ناخواسته به زمین وجود دارد (به عنوان مثال، از طریق بدن انسان یا یک وسیله الکتریکی معیوب)، تعادل جریان مختل می‌شود و کلید حفاظت جریان نشتی، اتصال را قطع می‌کند.

قطع سریع

هنگامی که یک فیوز محافظ جان، عدم تعادل قابل توجهی در جریان بین رساناهای فعال (انسان یا مصرف کننده الکتریکی) و رسانای خنثی (زمین) را تشخیص می دهد، به سرعت قطع می شود تا ورود برق به مدار متوقف شود. این واکنش سریع به جلوگیری از شوک الکتریکی کمک می‌کند و خطر آتش سوزی الکتریکی را نیز از بین می‌برد.

حساسیت

با توجه به این موضوع که عبور یک جریان ضعیف 30 میلی آمپری از بدن انسان می‌تواند کشنده باشد، کلیدهای محافظ جان با حساسیت بسیار بالا طراحی می‌شوند. این کلیدها می‌توانند جریان های نشتی بسیار کوچک در محدوده 5 تا 30 میلی آمپر (mA) را تشخیص دهند. این سطح از حساسیت برای اطمینان از ایمنی در تاسیسات الکتریکی ضروری است.

خرید کلید محافظ جان

برای خرید کلید محافظ جان بهتر است در مدار مورد نظر، جریان نامی را بررسی کرده و سپس با محاسبه‌ی قدرت قطع و رنج حساسیت مورد نیاز خود، اقدام به خرید کلید محافظ جان کنید.

اگر نیاز به راهنمایی برای خرید مناسب‌ترین کلید محافظ جان دارید، کارشناسان دامون مشتاقانه پاسخگوی شما هستند.

مزایای فیوز محافظ جان

1. جلوگیری از آسیب دیدن افراد در مواجه با شوک الکتریکی
2. جلوگیری از آتش سوزی
3. صرفه اقتصادی مناسب
4. جلوگیری از آسیب دیدن تجهیزات الکترونیکی حساس به دلیل نشتی جریان
5. تشخیص دقیق نشتی جریان در مدار

معایب کلید محافظ جان

1. عدم تشخیص اتصال کوتاه و اضافه بار
2. نداشتن قابلیت تغییر رنج حساسیت و جریان
3. عدم کارایی مناسب در سیستم‌های فاقد ارتینگ

قیمت کلید محافظ جان

قیمت کلید محافظ جان متناسب با تک فاز یا سه فاز بودن، ترکیبی یا ساده بودن، نوع تیپ، شرکت سازنده، حساسیت جریان نشتی و رنج جریان قابل تحمل کلید متغییر است. برای اطلاع از قیمت‌ها می‌توانید لیست قیمت کلیدهای محافظ جان شرکت دامون را بررسی کرده و محصول مورد نظر خود را با قیمت مناسب سفارش دهید.

انواع کلیدهای محافظ جان

کلیدهای نشتی جریان شامل سه تیپ AC، A و B هستند. هر یک ازین تیپ‌ها کاربرد به خصوصی دارند.

کلید محافظ جان تیپ AC

کلیدهای حفاظت نشتی جریان تیپ AC امکان شناسایی عدم تعادل در جریان‌های متناوب (AC) را دارند.

رنج جریان کلیدهای محافظ جان تیپ AC در بازار بین 16 تا 125 آمپر است.

کلید محافظ جان تیپ A

فیوزهای محافظ جان تیپ A، امکان تشخیص جریان‌های نشتی متناوب (AC)، و جریان های مستقیم (DC) پاالسی دارند.

رنج جریان نامی کلیدهای محافظ جان تیپ A، بین 16 تا 80 آمپر است و با حساسیت 10 تا 500 میلی آمپر در بازار وجود دارند.

کلید محافظ جان تیپ B

کلید حفاظت جریان نشتی تیپ B، توانایی تشخیص جریان‌های نشتی متناوب (AC)، جریان‌های مستقیم (DC) پالسی و جریان‌های مستقیم (DC) صاف تا فرکانس 1مگاهرتز را دارد.

رنج جریان فیوزهای محافظ جان تیپ B، بین 16 تا 125 آمپر است.

کلید محافظ جان تک فاز و سه فاز

کلیدهای محافظ جان در دو نوع تک فاز و سه فاز تولید می‌شوند. همانطور که می‌دانید کلید‌های محافظ جان علاوه بر ترمینال سیم فاز دارای ترمینال مجزا و ایزوله برای سیم‌ نول هستند. به همین دلیل به نوع تک فاز آن‌ها، کلید دو پل و به نوع سه فاز آن‌ها، کلید محافظ جان چهارپل می‌گویند.

از کلیدهای RCCB دوپل در واحد‌های مسکونی و مدارهای تک فاز استفاده می‌شود. برای واحدهای صنعتی و سیستم‌های سه فاز، کلیدهای محافظ جان چهارپل کاربرد دارند.

آیا کلید محافظ جان بدون ارت عمل می کند؟

همانطور که پیش‌تر گفته شد، کلید محافظ جان، نشتی جریان را از اختلاف جریان فاز و نول تشخیص می‌دهد. اگر واحد مورد نظر به سیستم ارتینگ مجهز نباشد، در صورت تماس بدن انسان با وسیله‌ی برقی، خطای زمین شناسایی نمی‌شود و شوک الکتریکی اتفاق می‌افتد.

بنابراین استفاده از کلید محافظ جان در مداری که به سیستم ارتینگ مجهز نیست، بی فایده است و محافظت در برابر برق گرفتگی انجام نمی‌شود.

الزامات استفاده از کلید محافظ جان

بر اساس آیین‌نامه‌های نظام مهندسی و استاندارهای ایمنی ساختمان‌ها، استفاده از کلید محافظ جان در همه‌ی مدارهای الکتریکی اجباری است. بر اساس این آیین نامه، کلید محافظ جان باید در تابلو برق ورودی، پریزهای برق خانه و کلیه پریزها و کلیدهای برق در محیط‌های رطوبتی مانند حمام نصب شود.

طبق شیوه نامه شرکت توانیز، کلید محافظ جان مورد استفاده باید دارای حداقل حساسیت 30 میلی آمپری و بدون تاخیر زمانی باشد.

کاربرد دکمه‌ی تست روی کلید محافظ جان

اگر به تصاویر دقت کرده باشید، برروی همه‌ی فیوزهای محافظ جان، یک دکمه‌ی رنگی با علامت اختصاری T وجود دارد. این دکمه برای تست سلامت کلید محافظ جان تعبیه شده است. در شرایطی که ولتاژ ورودی به مدار وصل باشد، کلید باید پس از فشردن این دکمه قطع شود. این قطع شدن مهر تایید بر سلامت فیوز محافظ جان است.

تفاوت کلید محافظ جان با کلید مینیاتوری

کلیدهای مینیاتوری یکی از پرکاربردترین تجهیزات حفاظتی در واحدهای مسکونی، صنعتی و اداری هستند. از این کلیدها برای جلوگیری از اتصال کوتاه و اضافه بار در مدارهای الکتریکی استفاده می‌شود. بین کلیدهای محافظ جان و فیوزهای مینیاتوری تفاوت‌هایی وجود دارد. این تفاوت‌ها در ادامه به طور خلاصه بیان خواهند شد.

محافظت در برابر شوک الکتریکی

حتی حساس‌ترین کلید مینیاتوری هم قابلیت شناسایی جریان‌های 10 یا 30 میلی آمپری را ندارند و همانطور که گفته شد، یک جریان ضعیف 30 میلی آمپری می‌تواند برای انسان خطر آفرین باشد. بنابراین در بحث محافظت در برابر شوک الکتریکی، کلید محافظ جان برتری بسیار ویژه‌ای نسبت به کلیدهای مینیاتوری دارند.

اندازه گیری نول

همانطور که می‌دانید، در کلیدهای مینیاتوری، ترمینال‌های ورودی و خروجی فقط برای سیم فاز طراحی شده‌اند. اما در هر فیوز محافظ جان، یک ترمینال جداگانه و ایزوله برای سیم نول وجود دارد. به همین دلیل، کلیدهای محافظ جان همواره یک پل بیشتر از کلیدهای مینیاتوری دارند.

به عنوان مثال، فیوز مینیاتوری تک فاز، تک پل است؛ در حالی که کلید محافظ جان تک فاز، دو پل دارد.

محافظت در برابر اتصال کوتاه

کلیدهای محافظ جان برای شناسایی خطای زمین طراحی شده‌اند و امکان محافظت در برابر اتصال کوتاه یا اضافه بار ندارند. کاملا برعکس فیوزهای مینیاتوری که برای تشخیص اتصال کوتاه و اضافه بار استفاده می‌شوند.

به همین دلیل، پیشنهاد می‌شود که حتما یک کلید مینیاتوری قبل از فیوز محافظ جان در مدار تعبیه شود.

سرعت عملکرد کلید

از آنجایی که شوک الکتریکی حتی برای یک ثانیه می‌تواند آسیب زننده باشد، کلیدهای محافظ جان با عملکردی بسیار سریع طراحی می‌شوند. این کلیدها قابلیت قطع جریان در زمان 0.03 ثانیه و کمتر از یک ضربان قلب انسان را دارند.

کلیدهای مینیاتوری در دو مدل تند کار و کندکار طراحی می‌شوند. کلیدهای تندکار به نوبه‌ی خود سریع هستند، اما سرعت قطع به مراتب پایین‌تری از کلیدهای RCCB دارند.

کلید محافظ جان ترکیبی (RCBO)

همانطور که گفته شد، کلیدهای RCCB امکان تشخیص اتصال کوتاه و اضافه بار ندارند. کلیدهای محافظ جانِ ترکیبی(RCBO)، متشکل از یک فیوز محافظ جان و یک کلید مینیاتوری هستند. با استفاده از این کلیدها می‌توانید از مدار خود در برابر نشتی جریان، اتصال کوتاه و اضافه بار محافظت کنید.

آزمایش سلامت کلید RCCB

راه حل نخست و ساده‌ترین روش برای آزمایش سالم بودن کلید محافظ جان، استفاده از دکمه‌ی T تعبیه شده روی کلید است که پیش‌تر توضیح داده شد.

روش دوم برای تست کلید، استفاده از لامپ 100 وات است. در این روش، سیم فاز ورودی به لامپ را به یک منبع خارجی و سیم نول را به سیم نول خروجی از کلید محافظ جان وصل می‌کنیم. در این شرایط اگر کلید سالم باشد، باید در کسری از ثانیه قطع شود.