انتخاب ناصحیح تجهیزات سردخانه ها منجر به عواقب و خسارات پرهزینه و جبران ناپذیری می­‌گردد. برای جلوگیری از این امر کافی است هنگام انتخاب تجهیزات از روش‌‍های علمی و اصولی تبعیت نمود. اواپراتور که یکی از مهمترین تجهیزات سیکل سرمایشی سردخانه است نیازمند توجه ویژه در مرحله طراحی و انتخاب است. برای نشان دادن اهمیت انتخاب اواپراتور مناسب در قسمت بعد به عواقب انتخاب اواپراتور نامناسب پرداخته خواهد شد.

عواقب انتخاب اواپراتور نامناسب

انتخاب اواپراتور کوچکتر از حد مورد نیاز می‌­تواند باعث برگشت مبرد به کمپرسور به صورت مایع شود. به علاوه در اثر کوچک انتخاب شدن اواپراتور دمای تبخیر مبرد کاهش­ و اختلاف دمای تبخیر مبرد و دمای سالن افزایش می­‌یابد. نتیجه‌­ی این اتفاق، یخ زدن بیشتر رطوبت هوا روی فین­‌هاست. این امر باعث می­‌شود از وزن و کیفیت ظاهری میوه­‌ها در سردخانه میوه جات کاسته گردد. به صورت مشابه در سردخانه‌ ­های پیش سرد باعث سیاه شدن گوشت می­‌شود. پس انتخاب اواپراتور مناسب برای جلوگیری از خسارت‌­های مالی و همچنین عملکرد صحیح سیستم ضروری است. در ادامه نحوه انتخاب اواپراتور به تفصیل شرح داده خواهد شد.

عواقب انتخاب اواپراتور نادرست

نحوه انتخاب اواپراتور سردخانه

عوامل موثر بر انتخاب اواپراتور سردخانه شامل ظرفیت سرمایش یا بار برودتی سردخانه (بر حسب کیلووات) و اختلاف دمای تبخیر مبرد با دمای هوای اتاق (T∆) بر حسب درجه سانتی­گراد است. علاوه بر این دو پارامتر، عوامل دیگری مانند نوع مبرد، میزان رطوبت و فاصله پره­‌ها هم روی مدل انتخابی اثرگذار هستند.

ظرفیت سرمایش همان بار برودتی سردخانه است که با توجه به ابعاد سالن، نوع عایق­‌کاری، نوع محصول، میزان باز و بسته شدن در سردخانه و سایر عوامل بر حسب کیلووات محاسبه می‌­شود.

انتخاب اواپراتور

اما اختلاف دمای تبخیر مبرد با دمای هوای اتاق (T∆) چگونه محاسبه می­‌شود؟ دمای مناسب سالن (اتاق) سردخانه با توجه به نوع محصولات نگه­داری شونده تعیین می‌­شود. در جدول زیر دما و میزان رطوبت مناسب به تفکیک نوع ماده‌ی نگه­داری شونده مشخص شده است:

نوع محصول دمای سالن

(C°)

 رطوبت نسبی

(درصد)

 زمان نگهداری
گوشت­‌ها
گوشت گاو تازه 0 – 1 88-92 3 هفته
گوشت گاو منجمد 18-، 23- 90-95 9-12 ماه
ماکیان (طیور) تازه 1-، 2/25- 85-90 10 روز
ماکیان منجمد 18- 85-90 10 ماه
ماهی تازه 1- 80-85 15 روز
ماهی منجمد 18- 80-85 6 ماه
سبزیجات
پیاز 0، 2/25 70-75 6-8 ماه
اسفناج 0، 2/25 90-95 10-14 روز
گوجه فرنگی سبز 12/75، 15/5 85-90 3-5 هفته
گوجه فرنگی رسیده 4/5، 10 85-90 10-17 روز
سبزی­های مخلوط 1/75، 4/5 85-90 2-4 ماه
میوه­‌ها
سیب 0، 0/1- 85-88 4-8 ماه
زردآلو 0، 0/5- 80-85 7-14 روز
موز 13، 15/5 90-95 10 روز
خرما 0، 2/25- 65-75 3-6 ماه
میوه‌­های خشک شده 0، 2/25 70-75 9-12 ماه
لیموترش 7/25، 10 85-90 6-8 هفته
پرتغال 0، 10- 85-90 8-10 هفته
سایر محصولات
کره 18-، 20/5- 80-85 6 ماه
پنیر 1، 1- 75-80 15 روز
تخم مرغ 0/5-، 1- 85-87 12 ماه
شیر 1/75، 4/5 80 5 روز
بستنی 29- 85

مقدار T∆ هم با توجه به رطوبت نسبی مواد نگه­داری شونده داخل سردخانه با توجه به جدول زیر تعیین می­‌شود. البته در مورد محصولاتی که در نگهداری از آن‌‌ها رطوبت نسبی مطرح نیست و یا حتی از افزایش رطوبت باید جلوگیری شود، از مقدار دلتا تی بین 8 تا 10 درجه استفاده می‌شود. مقدار دلتا تی بزرگ‌تر باعث کوچک‌تر شدن اندازه اواپراتور انتخابی می‌شود.

نوع محصول اختلاف درجه حرارت (°C) رطوبت نسبی (درصد)
میوه و سبزیجات 5-6 95-91
6-7 90-86
محصولات منجمد 7-8 85-81
گوشت در سردخانه پیش‌سرد 5
بستنی 5 – 6
خشکبار بالای صفر 8
دارو 8
مواد شیمیایی 8

علاوه بر این موارد، مقدار اختلاف درجه حرارت در تونل انجماد، 5 درجه سلسیوس انتخاب می‌شود.

برای روشن­‌تر شدن هر چه بیشتر این مطلب، فرآیند انتخاب اواپراتور سردخانه با ذکر یک مثال در ادامه شرح داده خواهد شد.

بار برودتی سردخانه‌­ای با گاز مبرد R22  چهارده کیلووات محاسبه شده است. در این سردخانه گوشت منجمد در دمای 18- درجه سانتی گراد نگهداری می­‌شود و مقدارT∆ برابر با 7 درجه سانتی گراد است که در نتیجه دمای تبخیر مبرد 25- درجه سانتی گراد  محاسبه می­‌شود.

ابتدا طبق جدول زیر که برگرفته از کاتالوگ یکی از برندهای مطرح تولید کننده اواپراتور برای چند دمای انتخابی است، ضریب تصحیح ظرفیت سرمایشی به مقدار 72/0 انتخاب می­‌شود.

دمای تبخیر مبرد  (°C) ختلاف دما (°C)
15- 20- 25-
0/52 0/50 0/49 5
0/65 0/62 0/60 6
0/79 0/75 0/72 7

سپس باید ضریب تصحیح مبرد انتخاب شود. با توجه به نوع گاز و جدول زیر، این ضریب 1 خواهد بود.

R507 R404a R134a R22
1/05 1/05 0/79 1

نهایتا طبق فرمول زیر ظرفیت نامی اواپراتور بدست می­‌آید:

ظرفیت نامی اواپراتور

در این رابطه، ، ظرفیت نامی اواپراتور برحسب کیلووات، ، بار برودتی سردخانه­ برحسب کیلووات، ، ضریب تصحیح ظرفیت و ضریب تصحیح مبرد است. به این ترتیب ظرفیت نامی اواپراتور 19/44 کیلووات محاسبه می‌­شود.

پس از انجام این محاسبات باید فاصله­‌ی مناسب پره­‌ها انتخاب شود. فاصله پره‌­ها به کاربری سردخانه مرتبط است. در کاربری­‌های زیر صفر فاصله پره­‌ها بیشتر در نظر گرفته می­‌شود تا از ایجاد برفک جلوگیری شود. لازم به ذکر است در صورت استفاده از سیستم‌­های برفک­‌زدایی (دیفراست) می­‌توان از اواپراتورهایی با فاصله فین کمتر هم استفاده کرد. معمولا فاصله پره کمتر از 4 میلی­متر پیشنهاد نمی‌­شود چرا که برفک به سرعت روی پره‌­ها شکل می­‌گیرد. در جدول زیر فاصله­‌ی پره مناسب با توجه به کاربری سردخانه نشان داده شده است:

فاصله بین پره‌­ها (mm) محل نگهداری
4 اتاق نگهداری بالای 4 درجه سانتیگراد
6 اتاق نگهداری مرطوب با دمای بین صفر تا 5 درجه سانتیگراد
6 و 8 اتاق نگهداری با دمای بین منفی 25 تا صفر درجه سانتیگراد
8 و 10 و 12 تونل انجماد

در مرحله آخر برای انتخاب اواپراتور به کاتالوگ شرکت سازنده مراجعه می­‌شود و با توجه به ظرفیت نامی به دست آمده و فاصله پره مورد نظر، اواپراتور مناسب انتخاب خواهد شد. می‌­توانید برای مطالعه کاتالوگ و مشاهده لیست قیمت اواپراتور برندهای آرشه، آرتک، نوین، نیک و تبادل کار از طریق سایت دامون اقدام نمایید.