زنجیره سرد و واکسن کرونا: از تولید تا حمل
زنجیره سرد (Cold Chain) به سه زیرساخت اصلی برای انتقال واکسن احتمالی کرونا نیاز دارد: هواپیما، کامیون و سردخانه‌های ثابت. واکسن کرونا ابتدا با کامیون به فرودگاه انتقال پیدا می‌کند. از آنجایی که این واکسن احتمالا نسبت به زمان حساسیت دارد، از طریق خطوط هوایی، بین کشورها جابه‌جا خواهد شد. پس از تخلیه‌ی هواپیماها، دوباره واکسنها از طریق کامیون به سردخانه‌های ثابت نگهداری انتقال پیدا می‌کنند. البته ممکن است به جای کلد روم مستقیما به مراکز درمانی یا بیمارستان‌ها برده شوند. تمام این مراحل بستگی به محل ساخت واکسن و خصوصیات آن دارد. در ادامه به بررسی شرایط نگهداری و حمل اولین واکسن کرونای موفقیت آمیز که ساخت شرکت فایزر است پرداخته می‌شود.
چطور واکسن کرونا سرد نگه داشته می‌شود؟
خبر کشف موفقیت آمیز واکسن کرونا همه را خوشحال کرد. این واکسن که شرکت فایزر آن را ساخته است اولین واکسن موثر برای کرونا گزارش شده است. اما آیا کشف این واکسن به معنی تمام شدن این پندمی و بازگشت به زندگی عادی است؟ در این مطلب به بررسی چرخه‌ی تولید تا توزیع این واکسن می‌پردازیم و تمام موانع و مشکلات موجود در مسیر رسیدن این واکسن به کل دنیا را از منظر زنجیره‌ی سرد ذکر خواهیم کرد.
اولین چالش پس از مرحله‌ی تولید و در فاز نگهداری خود را نشان می‌دهد. دمای مطلوب برای نگهداری این واکسن 70- درجه سانتیگراد است و تازه فقط چهار مرتبه می‌تواند از این دما خارج شده و دوباره به این دما برگردد. پس لازم است آن را به مراکز مشخصی منتقل کرد که مجهز به سردخانه فوق سرد برای نگهداری واکسنها در دمای 70- درجه هستند. دومین چالش در مرحله‌ی حمل این واکسنها به وجود می‌آید. برای حمل این واکسنها با حفظ دمای 70- درجه باید چه کرد؟
واکسن کرونا چطور حمل می‌شود؟
شرکت فایزر ادعا می‌کند که برنامه‌ی مشخصی برای حمل واکسن کرونا تدارک دیده است. لازم است واکسن را به صورت هوایی یا دریایی از مراکز نگهداری (سردخانه فوق سرد) به کشور مقصد منتقل کرد. نهایتا قرار است بیمارستان‌ها و مراکز درمانی محلی در کشور مقصد واکسن را به افراد تزریق کنند. اما تمام این انتقال‌ها به چه صورت انجام می‌شود؟
شرکت فایزر جعبه‌ی انتقال مخصوصی ساخته است که سایز آن تقریبا به اندازه‌ی یک چمدان است. این جعبه با یخ خشک پر می‌شود و مجهز به دستگاه GPS هم هست. حدود 5000 دوز از واکسن را می‌توان برای مدت ده روز با این جعبه نگهداری کرد. البته به این شرط که در جعبه باز نشود. درضمن این جعبهها قابل استفاده‌ی مجدد هم هستند. در شکل زیر جعبه‌های مشابه موجود که برای حمل واکسن از آن استفاده می‌شود نشان داده شده است.
این جعبهها احتمالا ارزان هم نیستند. در حال حاضر جعبه‌های مشابه که دما را به 8- درجه برای مدت 5 روز می‌رسانند و قابلیت نگهداری از 1200 دوز واکسن را دارند قیمتی برابر با پنج هزار یورو دارند. مسأله‌ی دیگری که ایجاد نگرانی کرده است کمبود یخ خشک است. گسترش این پندمی در جهان و محدودیت‌هایی که برای انتقال مواد غذایی ایجاد کرد. بخش بزرگی از ذخایر یخ خشک را به مصرف رسانده است. احتمالا در صورتی که این وضعیت ادامه یابد باید به فکر گزینه‌ی دیگری برای حفظ دما و عایقکاری محفظه‌ها نمود. پس واکسن کرونا برای پخش شدن در کل دنیا مسیر نسبتا پیچیده‌ای را در پیش دارد. بسیاری از چالش‌ها تا زمانی که اقدامی به عمل نیاید خود را نشان نمی‌دهند. در تصاویر زیر مراحل انتقال واکسن کرونا به صورت شماتیک نشان داده شده است.
چشم‌انداز زنجیره سرد برای انتقال واکسن کرونا
پیش‌بینی می‌شود 25 درصد از واکسنها به دلیل نبود زیرساخت مناسب زنجیره‌ی سرد در مسیر انتقال از بین بروند. به علاوه در برخی از کشورها فقط 10 درصد از کل مراکز درمانی و خدماتی دارای شرایط لازم برای نگهداری از واکسن هستند. در برخی از کشورهای آفریقایی و بعضی مناطق آسیایی کلا زیرساخت مناسبی موجود نیست. ریشه‌کن سازی کامل این بیماری، با وجود تمام مشکلات و محدودیت‌ها، بستگی به رسیدن واکسن به گوشه و کنار جهان دارد. نیاز سریع به توزیع واکسن این بیماری که تاکنون مورد مشابهی نداشته، نیاز فزایندهای به بهبود زیرساخت‌ها ایجاد نموده است.
برای بهبود زیرساخت‌ها نیاز به افزایش سردخانه های فوق سرد وجود دارد (در حال حاضر چنین سردخانه‌هایی در مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاهی ساخته شده‌اند). یونیسف مدعی است که تا پایان سال 2021، شصت و پنج هزار سردخانه‌ی خورشیدی در مناطق محروم دنیا خواهد ساخت. شرکت‌های بزرگ حمل و نقل بین‌المللی مانند UPS و DHL در حال گسترش منابع سرمایشی خود هستند. برای مثال شرکت UPS یک واحد سرمایشی متشکل از 600 سردخانه فوق سرد که قابلیت رسیدن به دمای 80- درجه را دارند، برای نگهداری از 48 هزار دوز واکسن در برنامه خود قرار داده است.
به علاوه سیستم‌های حمل و نقل شامل کامیون‌ها، سردخانه های متحرک، هواپیماها و … نیاز به تجهیز مجدد دارند. حتی نیاز به وسایل نقلیه‌ی جدید با سرعت بالاتر و امکان دسترسی به مناطق دورافتاده نیز وجود دارد. برای مثال می‌توان به پهبادها اشاره کرد که تاکنون ثابت کرده‌اند در مصارف پزشکی برای سرعت بخشی به عملیات بسیار کارآمد هستند.
با وجود اینکه غلبه بر این مشکلات و بهبود وضعیت موجود ممکن است سال‌ها زمان لازم داشته باشد، ریشه‌کنی این بیماری بهترین و شاید تنها فرصت برای بهبود زیرساخت‌های زنجیره‌ی سرد و رسیدن به پایین‌ترین دماهای ممکن باشد. در ضمن هدف فقط رسیدن به دماهای پایین نیست، بلکه استراتژی‌ها و تکنولوژی‌های جدید سازگار با محیط زیست جایگزین زیرساخت‌های فعلی خواهند شد.
دیـــدگـاه خـود را بـه اشــتراک گــذاریــد