سردخانه صنعتی
چرخ صنعت بدون سردخانه نمی‌چرخد اما هر سردخانه‌ای هم نمی‌تواند این چرخ را به حرکت درآورد. سردخانه انواع مختلفی دارد و خرید سردخانه صنعتی باید با در نظر گرفتن نیازهای خاص هر صنعت و محدودیت‌های مالی و فضایی فعالان آن صورت بگیرد. طراحی و ساخت سردخانه صنعتی زمانی بهینه و مفید است که طراحی و اجرای آن به‌صورت فنی و تخصصی صورت بگیرد. شرکت مهندسی دامون در طراحی انواع سردخانه صنعتی مهارت دارد و با شرکت‌های معتبر صنایع غذایی، دارویی و خودرویی همکاری داشته است. مهندسان دامون پاسخگوی همه‌ی سوالات متقاضیان سردخانه هستند اما اطلاعات کلی درباره‌ی سردخانه صنعتی را می‌توان در همین صفحه خواند. برای ساخت سردخانه صنعتی ابتدا باید به ۴ مورد زیر توجه کرد:
- کاربری سردخانه (میوه، کشتارگاه و..)؛
- سیستم سردخانه (فریونی یا آمونیاکی)؛
- ظرفیت مورد نیاز (از هزار تن تا ۱۰هزار تن)؛
- نوع تجهیزات سردخانه صنعتی.
پاسخ به موارد بالا هم در کاربری و کیفیت نهایی موثر است و هم قیمت سردخانه صنعتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ادامه به اهمیت هر مورد می‌پردازیم و نکات کاربردی در خرید سردخانه صنعتی را مرور می‌کنیم.
کاربری سردخانه های صنعتی
بدون سردخانه دیگر خبری از امنیت غذایی و تولید و توزیع انبوه محصولات نیست و اگر روزی سردخانه‌ها خاموش شوند، صنعت نیز از حرکت می‌ایستد. شاید خاموشی سردخانه‌ها شبیه به سناریوی فیلمی تخیلی باشد اما وقتی سردخانه‌ای در واحدهای صنعتی خاموش می‌شود با خسارات عمده و جبران‌ناپذیری مواجه می‌شویم؛ مثلاً اغلب محصول از بین می‌رود و برنامه صادراتی شکست می‌خورد و تولیدکننده فرصت عرضه محصول را از دست می‌دهد. سردخانه می‌تواند سود و درآمد تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان را حفظ کند و آن‌ها از آسیب‌های غیرقابل پیش‌بینی در امان نگه دارد.
به همین دلیل نیز دیگر برای نگهداری محصولات از انبار ساده یا خشک استفاده نمی‌شود و حالا عایق بندی اصولی و پایداری دما اهمیت پیدا کرده است. تغییرات اقلیمی و رخدادهای غیرقابل پیش‌بینی نیز ضرورت آن را به همه ثابت کرده است. در حال حاضر یک‌پنجم محصولات کشاورزی در ایران پیش از ورود به بازار نابود می‌شود. اگر برای نگهداری محصولات کشاورزی از دانش سرمایش استفاده شود، می‌توان از هدررفت سالانه ۲۵ میلیون محصول کشاورزی جلوگیری کرد. سردخانه، کاربری‌های متنوعی در صنایع دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.
نکات مهم ساخت سردخانه صنعتی
برای راه اندازی سردخانه صنعتی علاوه بر رعایت اصول کلی طراحی و ساخت سردخانه باید ویژگی های خاص این سردخانه را نیز درنظر گرفت و دو نکته زیر را رعایت کرد:
- نقشه سردخانه صنعتی
- چیدمان محصولات در سردخانه صنعتی
نقشه سردخانه صنعتی
در سردخانه صنعتی، مسیرهایی برای حرکت ماشین‌آلات درنظر گرفته می‌شود اما اگر طراحی مسیر دقیق نباشد، سردخانه‌داران به دردسر می‌افتند. به عبارت دیگر، اختصاص فضای کم یا زیاد به مسیرهای عبور و مرور هر دو مشکل‌ساز است زیرا اگر فضای حرکت ماشین‌آلات بیش از حد محدود باشد، سرعت نقل و انتقال در سردخانه به‌شدت کاهش پیدا می‌کند و ریسک تصادف نیز بیشتر می‌شود. از طرف دیگر، اختصاص فضایی بیش از حد نیاز نیز باعث می‌شود تا ظرفیت سردخانه هدر برود و بهره‌وری کاهش پیدا کند. علاوه بر این، سردخانه صنعتی داراری بارانداز است و برای این‌که ورود و خروج تریلی به آن راحت شود باید از سکوی بتونی یا انواع درب استفاده کنیم. به صورت کلی، در نصب سردخانه صنعتی باید ملاحظات لازم برای تردد تریلی را درنظر گرفت.
بخش‌های مختلف سردخانه صنعتی با توجه به نیاز سردخانه دار و محصول تعریف می‌شود. معمولاً سردخانه صنعتی میوه دارای سالن سورت و بسته بندی و پیش سرد است. بخشی از فضای سردخانه صنعتی مواد غذایی و سردخانه صنعتی گوشت و پروتئین را نیز می‌توان به اتاق انجماد اختصاص داد.
چیدمان محصولات در سردخانه صنعتی
حجم محصولات در سردخانه صنعتی زیاد است و به همین دلیل چیدمان اصولی آن اهمیتی مضاعف دارد. اگر چیدمان محصولات مناسب نباشد، مدت زمان نگهداری هر محصول در سردخانه متفاوت خواهد بود و همین نیز باعث افت کیفیت بخشی از محصولات و سرایت آن به دیگر محصولات می‌شود. به عبارت دیگر، زمان و ورود محصولات باید با زمان خروج آن‌ها در تناسب باشد و محصولاتی که زودتر وارد سردخانه شدند، زودتر نیز از آن خارج شوند.
انواع سردخانه های صنعتی
سردخانه صنعتی میوه
میوه بافت حساس و آسیب‌پذیری دارد اما به کمک سردخانه می‌توان آن را به کیلومترها دورتر فرستاد یا پس از چندین ماه به بازار عرضه کرد. به همین دلیل نیز در مناطق میوه‌خیز از سردخانه میوه استفاده می‌شود. این سردخانه معمولاً در ابعاد بزرگ طراحی می‌شود و مجهز به سالن‌های حرفه‌ای سورتینگ و شست‌وشو است.
سردخانه صنعتی میوه را باید براساس نوع و حجم میوه طراحی کرد و به عایق بندی و قفسه بندی آن اهمیت داد. اطلاعات بیشتر در صفحه طراحی و ساخت سردخانه میوه قابل دسترس است.
سردخانه صنعتی کشتارگاه
برای تولید گوشت و سایر محصولات پروتئینی به چندین نوع سردخانه نیاز داریم: سردخانه های بالای صفری، اتاق پیش سرد، تونل انجماد سریع، سردخانه پایین صفری و سردخانه زباله. فقط زمانی می‌توان گوشت را در مقیاس صنعتی تولید کرد که انواع سردخانه استاندارد و متناسب با نیاز در دسترس باشد.
تنظیم دما و رطوبت سردخانه مواد پروتئینی براساس نوع گوشت (سردخانه مرغ، سردخانه ماهی و …) و شکل نگهداری (بسته‌بندی شده و …) و حجم آن تعیین می‌شود. اطلاعات بیشتر در صفحه خرید سردخانه گوشت جمع‌آوری شده است.
سردخانه صنعتی چندمنظوره
سردخانه چند منظوره یا دو مداره می‌تواند به نیازهای سرمایشی زیرصفری و بالای صفری پاسخ دهد. این نوع سردخانه معمولاً در پایانه‌های مرزی، گمرک‌ها و مراکز مصرف ساخته می‌شود. کارخانه‌های تولیدی با توجه به محصولی که دارند، یکی از سالن‌های زیر صفری یا بالای صفری آن را اجاره می‌کنند. برای اجاره سردخانه نیز اغلب از سیستم دو مداره استفاده می‌شود تا سردخانه داران، مشتری‌های بالقوه بیشتری داشته باشند.
فرآیند تولید محصولات غذایی بدون cold store ممکن نیست. تولیدکنندگان مواد غذایی نه تنها برای نگهداری و انجماد به سردخانه صنعتی نیاز دارند بلکه برای خنک‌سازی و نگهداری مواد اولیه نیز باید به سردخانه باکیفیت دسترسی داشته باشند. احداث سردخانه مواد غذایی باید با توجه به محدودیت‌های فضایی و میزان رفت‌وآمد طراحی شود. ارائه آموزش‌های کافی به کارکنان باعث بهره وری سردخانه می‌شود.
سردخانه صنعتی گروه های تولیدی
فرآیند تولید محصولات غذایی بدون سردخانه ممکن نیست. تولیدکنندگان مواد غذایی نه تنها برای نگهداری و انجماد به سردخانه صنعتی نیاز دارند بلکه برای خنک‌سازی و نگهداری مواد اولیه نیز باید به سردخانه باکیفیت دسترسی داشته باشند. سردخانه صنایع غذایی باید با توجه به محدودیت‌های فضایی و میزان رفت‌وآمد طراحی شود. ارائه آموزش‌های کافی به کارکنان باعث بهره وری سردخانه می‌شود.
انتخاب سیستم سردخانه صنعتی
سردخانه صنعتی با دو سیستم فریونی یا آمونیاکی (r717) راه‌اندازی می‌شود. سردخانه صنعتی فریونی (r22, r134 ،r404 و …) پرکابردتر و محبوب‌تر است اما در بعضی از موارد توصیه می‌شود تا افراد به فکر ساخت سردخانه آمونیاکی باشند؛ معمولاً در تناژهای بالای ۵۰۰۰ تن، سردخانه آمونیاکی به عنوان یک گزینه‌ی جدی مطرح می‌شود. اما در تناژهای پایین‌تر استفاده از سیستم آمونیاکی به‌صرفه و اقتصادی نیست و بازدهی مناسبی ندارد.
حتی در تناژهای بالاتر نیز به علت سمی و قابل اشتعال بودن این مبرد باید آن را با دقت و وسواس انتخاب کرد. به عبارت دیگر، سردخانه‌دار باید مطمين باشد که از عهده‌ی رعایت استانداردهای ایمنی سخت‌گیرانه‌ی این سیستم برمی‌آید. در غیر این‌صورت، بهتر است از سیستم فریونی برای سردخانه صنعتی استفاده شود.
تخصص مهندسان دامون راه‌اندازی و ساخت سردخانه فریونی است و می‌توانند خریداران را در انتخاب هر دو نوع سردخانه صنعتی فریونی راهنمایی کنند:
- سردخانه فریونی یونیتی
- سردخانی فریونی رک
تفاوت اصلی این دو نوع سردخانه در نوع قرارگیری سیستم سرمایشی آن‌ها است. این تفاوت اصلی باعث ایجاد ویژگی‌های خاصی در هر دو نوع سردخانه می‌شود که خریداران باید آن‌ها را در نظر بگیرند.
سردخانه یونیتی چیست؟
سیستم سرمایش در سردخانه یونیتی متمرکز نیست. به عبارت دیگر، موتورخانه مرکزی در این سردخانه وجود ندارد و هر اتاق سردخانه دارای سیستم سرمایشی مستقل است. بنابراین اگر سیستم سرمایشی یکی از یونیت‌ها با نقص فنی و خرابی مواجه شود، عملکرد باقی یونیت‌ها کاهش پیدا نمی‌کند. سردخانه یونیتی روشی مطمئن است و به همین دلیل نیز محبوب و پرکاربرد شده است.
سردخانه رک چیست؟
سیستم سرمایش در سردخانه رک متمرکز است و یک موتوخانه مرکزی وجود دارد. بنابراین در این روش، دیگر به راه‌اندازی چند سیستم سرمایشی با ظرفیت پایین نیازی نیست و می‌توان از روش موازی سازی کمپرسورها استفاده کرد.
موازی سازی کمپرسورها و اتصال آن‌ها به خط دهش و مکش یکسان باعث می‌شود تا ظرفیت برودتی سیستم براساس نیاز آن تغییر کند. در این روش، ظرفیت برودتی مورد نیاز با خاموش و روشن شدن کمپرسورها به دست می‌آید. بنابراین این سیستم را می‌توان به‌گونه‌ای طراحی کرد که نیازهای سرمایشی بالاصفری، پایین صفری و پیش سرد را پاسخ دهد و کاربردی بیش از یک اتاق سردخانه داشته باشد.
تنظیم دقیق ظرفیت سرمایشی، مصرف انرژی را نیز کاهش می‌دهد اما از طرف دیگر جدید بودن این تکنولوژی باعث شده است تا گران‌تر باشد. همچنین توصیه می‌شود که از سیستم سردخانه رک در مناطق دور از مرکز استفاده نشود و حتماً اوپراتور متخصص در سردخانه حضور داشته باشد.
سردخانه رک سیستم جدیدتر و کارآمدتری به حساب می‌آید و هنوز در بازار سرمایش ایران پرکاربرد نشده است. با توجه به این که طراحی و اجرای سیستم رک نیازمند دانش فنی و به‌روز است، مهندسان دامون می‌توانند خریداران را راهنمایی کنند.
| ویژگی‌ها | سیستم رک | سیستم یونیتی |
| هزینه ساخت کم‌تر | ✔ | |
| هزینه عملیاتی پایین‌تر | ✔ | |
| مصرف بهینه انرژی | ✔ | |
| قابلیت اطمینان بالاتر | ✔ | |
| نگهداری آسان‌تر | ✔ | |
| تنظیم دقیق ظرفیت سرمایشی | ✔ |
صفر تا صد ساخت سردخانه صنعتی
خرید سردخانه راهی است که پیش از پیمودنش باید تصویری کلی از آن داشته باشیم و براساس نقشه پیش برویم. اگر با کمک نقشه در مسیر خرید سردخانه صنعتی قرار بگیریم، وقت و انرژی خود را هدر نمی‌دهیم. به همین دلیل نیز در این بخش، مراحل ساخت سردخانه صنعتی را مرور کرده‌ایم:
۱.انتخاب مکان سردخانه
مکان یابی سردخانه یکی از مراحل مهم و تعیین‌کننده در مسیر ساخت سردخانه صنعتی است. برای انتخاب مکان بهینه باید به دو نکته زیر توجه کنیم:
- هدف سردخانه دار
- متراژ زمین
اگر هدف از احداث سردخانه صنعتی نگهداری از محصولات صادراتی یا وادراتی است باید آن را در نزدیکی بنادر احداث کرد و به دسترس‌پذیری و محدودیت‌های لجستیکی اهمیت داد. اما اگر هدف از راه اندازی سردخانه صنعتی نگهداری از محصولات برای بازار داخلی است باید آن را در نزدیکی محل تولید ساخت تا هزینه‌های حمل و نقل کاهش پیدا کند. سردخانه میوه و سردخانه گوشت معمولاً در نزدیکی مراکز مصرف احداث می‌شوند تا به تازه‌ترین و باکیفیت‌ترین شکل ممکن عرضه شوند. توجه به راه‌های ارتباطی و حمل‌ونقل در راه اندازی سردخانه مهم است و باید درنظر گرفته شود.
پیش از انتخاب مکان سردخانه باید متراژ زمین برای احداث را محاسبه کنیم. محاسبه متراژ زمین براساس ظرفیت سردخانه و نوع آن (زیر صفری یا بالاصفری) انجام می‌شود. مثلاً برای ساخت سردخانه ۱۰۰۰ تنی زیر صفری به زمینی با متراژ ۵۰۰ متر مربع نیاز داریم اما برای ساخت سردخانه ۱۰۰۰ تنی بالای صفر باید ۶۰۰ متر مربع زمین درنظر بگیریم. در جدول زیر متراژ زمین برای ظرفیت‌های پرکاربرد سردخانه صنعتی مشخص شده است. متراژ سردخانه در این جدول با ارتفاع ۸ متر محاسبه شده است:
| ظرفیت سردخانه | متراژ بالا صفری | متراژ زیر صفری |
| ۱۰۰۰ تن | ۶۰۰ مترمربع | ۵۰۰ مترمربع |
| ۲۰۰۰ تن | ۱۲۰۰ مترمربع | ۱۰۰۰ مترمربع |
| ۳۰۰۰ تن | ۱۸۰۰ مترمربع | ۱۵۰۰ مترمربع |
| ۵۰۰۰ تن | ۳۰۰۰ مترمربع | ۲۵۰۰ مترمربع |
| ۱۰۰۰۰ تن | ۶۰۰۰ مترمربع | ۵۰۰۰ مترمربع |
۲.دریافت مجوزهای بهره برداری سردخانه
خریداران برای ساخت سردخانه کوچک یا نصب سردخانه فروشگاهی به دریافت مجوز نیازی ندارند اما برای راه اندازی سردخانه بزرگ و صنعتی باید تاییدیه‌های لازم را کسب کنند. وزارت صنعت و وزارت کشاورزی مجوز ساخت سردخانه را صادر می‌کنند و متقاضیان باید مستندات زمین را ارائه کنند تا بررسی‌های لازم صورت بگیرد.
ساخت سردخانه در زمین‌های کشاورزی ممکن نیست و اگر زمین موردنظر متقاضیان در ۱۰ سال اخیر زیر کشت بوده باشد، مجوز سردخانه را دریافت نمی‌کند.
۳.ساخت سوله سردخانه
پس از دریافت مجوز ساخت سردخانه، نوبت به ساخت سوله می‌رسد. معمولاً از ۳ نوع سوله در سردخانه صنعتی استفاده می‌شود:
- سوله یو بی ام (UBM) یا سوله قوسی؛
- سوله خرپایی؛
- سوله تیر ورقی.
انتخاب نوع سوله تاثیر مستقیمی بر قیمت سردخانه صنعتی و مدت زمان آماده‌سازی آن دارد. مثلاً سوله خرپایی زودتر آماده می‌شود و قیمت آن نیز کم‌تر است اما یو بی ام، سوله‌ای مدرن به‌حساب می‌آید و ساخت آن به دقت و تخصص بیشتری نیاز دارد. ساخت سوله را می‌توان در ۳ مرحله زیر خلاصه کرد، هر چند باید بدانیم که ساخت هر نوع سوله تفاوت‌های ظریفی با یکدیگر دارد:
- خاکبرداری و تسطیح؛
- پی‌ریزی و اجرای فنداسیون؛
- بتن‌ریزی و نصب سازه.
مدت زمان ساخت سوله سردخانه به ابعاد و نوع آن بستگی دارد اما تقریباً بین ۱ تا ۲ ماه زمان می‌برد. سوله سردخانه با توجه به نیاز سردخانه دار و نوع سردخانه (زیر صفری یا بالای صفری) طراحی می‌شود اما معمولاً شامل بخش‌های زیر است:
- مسیر عبور و مرور؛
- سالن سورت و بسته‌بندی؛
- اتاق کارکنان؛
- اتاق نگهداری محصولات.
۴.تجهیزات سردخانه
انتخاب لوازم سردخانه باید براساس نیازسنجی دقیق صورت بگیرد و اصالت آن نیز مورد تایید باشد. تجهیزات سردخانه براساس نوع سردخانه و ظرفیت تبریدی موردنظر تعیین می‌شود. شرکت مهندسی طرح و ساخت دامون انواع تجهیزات برودتی را با اصالت ضمانت کالا عرضه می‌کند و خریداران را در انتخاب تجهیز مناسب همراهی می‌کند.
قیمت سردخانه صنعتی
قیمت سردخانه صنعتی یکی از سوالات پرتکرار است اما نمی‌توان جواب سرراست و قاطعی به آن داد. هزینه ساخت سردخانه براساس ۵ مورد زیر تعیین می‌شود اما با رعایت برخی نکات می‌توان هزینه سردخانه را کاهش داد و کیفیت را نیز همچنان حفظ کرد:
۱.ابعاد سردخانه:
هر قدر سردخانه کوچک‌تر باشد، هزینه‌های عایق بندی، قفسه بندی و آماده‌سازی آن نیز کاهش پیدا می‌کند. بنابراین، سردخانه کوچک ارزان‌تر از سردخانه متوسط و سردخانه متوسط ارزان‌تر از سردخانه بزرگ است اما این تنها عامل موثر بر قیمت سردخانه نیست
.
۲.نوع سردخانه (بالای صفر یا زیر صفر):
احداث سردخانه زیر صفری گران‌تر از احداث سردخانه بالای صفری است. یعنی وقتی دو سردخانه ابعاد یکسانی داشته باشند، نوع سردخانه بر قیمت نهایی آن اثر می‌گذارد. زیرا تجهیزات سردخانه زیر صفری و نوع عایق بندی آن متفاوت است و هزینه نهایی آن بیشتر می‌شود.
۳.نوع سوله سردخانه:
سوله سردخانه معمولاً به سه نوع خرپایی، قوسی و تیر ورقی طراحی می‌شود. مقدار استفاده از ورق فولاد در این سه روش یکسان نیست و الزامات اجرایی نیز متفاوت است. سوله خرپایی ارزان‌تر از دو نوع دیگر است.
۴.تجهیزات و لوازم سردخانه:
برندهای مختلف تجهیزات سرمایشی در بازار ایران موجود است و خریداران می‌توانند با انتخاب برندهای ارزان‌تر در هزینه های سردخانه صرفه‌جویی کنند.
۵.سیستم سردخانه:
سردخانه صنعتی ممکن است با سیستم فریونی یا سیستم آمونیاکی طراحی شود. انتخاب سیستم سردخانه هم بر قیمت اولیه و هم بر هزینه های جاری سردخانه اثر می‌گذارد. اگر فقط قیمت را در نظر بگیریم، سردخانه آمونیاکی در تناژهای بالا به‌صرفه‌تر است. سیستم فریونی نیز به دو صورت رک یا یونیتی اجرا می‌شود که هزینه آن‌ها با یکدیگر یکسان نیست و سیستم مرکزی رک گران‌تر است.
چرا سردخانه صنعتی دامون گزینه مناسبی است؟
سردخانه صنعتی همراه یک عمر فعالیت صنعتی و تجاری خریداران است و یک اشتباه ساده در مراحل اولیه ممکن است به مشکلی تمام عیار تبدیل شود. به همین دلیل باید در انتخاب طراح و سازنده سردخانه صنعتی دقت کرد و کار را به شرکتی سپرد که رزومه قوی و تجربیات ارزشمند داشته باشد. مهندسان دامون، دانش فنی و تجربه‌ی مفید برای ساخت و راه اندازی سردخانه صنعتی را دارند و همراه مطمئن و کاربلد اهل صنعت هستند.
شرکت مهندسی دامون برای احداث سردخانه صنعتی خدمات ویژه‌ای در نظر گرفته است. همچنین تمام سردخانه‌های دامون با گارانتی و ضمانت اصالت کالا عرضه می‌شود. دامون، کل مجموعه سردخانه را حداقل ۱۲ ماه ضمانت می‌کند و در بعضی موارد تا ۲۴ ماه نیز تمدید می‌شود. خدمات پس از فروش دامون تا ۱۰ سال پس از فروش سردخانه ادامه دارد.